Periyodik Kontrol & Muayene

Periyodik kontrol; iş yerlerinde kullanılan ekipmanların, iş sağlığı ve güvenliği açısından uygun şekilde çalışıp çalışmadığını belirlemek amacıyla yapılan test, deney ve muayene faaliyetlerini kapsar. Bu kontroller, belirli zaman aralıklarıyla gerçekleştirilir ve “fenni muayene” ya da “periyodik muayene” olarak da bilinir.

Periyodik kontrollerin yapılması gereken durumlar arasında; yönetmeliklerde belirtilen sürelerin dolması, ekipmanlarda güvenliği tehdit eden durumların oluşması, doğal afetler, kazalar veya iş süreçlerindeki değişiklikler yer alır. Ayrıca ekipmanın uzun süre kullanılmaması, çok yoğun kullanılması ya da yeni ekipmanın ilk kez devreye alınması gibi hallerde de bu kontrollerin uzman kişiler tarafından yapılması zorunludur.

Bu kontrollerin temel amacı; çalışanların, ekipmanların ve iş yerinin güvenliğini sağlamak, olası riskleri en aza indirmek ve çalışma koşullarını iyileştirmektir. Bu nedenle periyodik kontroller, hem yasal bir zorunluluk hem de iş güvenliği açısından hayati önem taşıyan bir uygulamadır.

Periyodik kontrol neden gereklidir?
Periyodik kontroller, iş yerinde kullanılan ekipmanların güvenli bir şekilde çalışıp çalışmadığını belirlemek ve olası riskleri önlemek amacıyla gerçekleştirilir. Bu kontroller, iş kazalarının önüne geçilmesi, çalışan sağlığının korunması ve iş verimliliğinin artırılması açısından hayati önem taşır. Aynı zamanda, yasal mevzuatlar doğrultusunda zorunlu olarak uygulanması gereken bir süreçtir.

Periyodik kontroller yalnızca belirli zaman aralıklarında değil, ekipmanın teknik bütünlüğünü etkileyebilecek tüm durumlarda yapılmalıdır. Bu durumlar arasında; ekipmanın arızalanması, dış etkenlere maruz kalması, olağan dışı yüklemeler, iş kazaları ve çevresel değişiklikler sayılabilir. Her bir durum, ekipmanın güvenliğini doğrudan etkileyebileceği için geciktirilmeden kontrol sağlanmalıdır.

İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği’ne göre, ekipmanların kurulumu sonrasında, ilk kez kullanıma başlamadan önce ve yer değişikliği gibi durumlarda yeniden kontrol edilmesi gereklidir. Çünkü ekipmanın taşınması ya da çalışma ortamının değişmesi, mevcut risk seviyesini doğrudan etkileyebilir ve yeni kontrolleri zorunlu kılar.

Periyodik kontrolleri yaptırmak zorunlu mudur?
Evet, periyodik kontrollerin yaptırılması kanunen zorunludur. Her işveren, “İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği” kapsamında, çalışanların can ve mal güvenliğini sağlamakla yükümlüdür. Bu yükümlülük, sadece ekipmanların güvenli çalışmasını değil, aynı zamanda iş kazalarının önlenmesini ve çalışma ortamının sürekli iyileştirilmesini de kapsar.

İş yerinde kullanılan tüm ekipmanların düzenli olarak kontrol edilmesi, hem yasal bir sorumluluk hem de iş güvenliği açısından hayati bir uygulamadır. Yapılan periyodik kontrol ve muayeneler sayesinde potansiyel tehlikeler önceden tespit edilerek riskler minimize edilir. Bu süreç, çalışanların sağlığının korunmasına doğrudan katkı sağlar.

Unutulmamalıdır ki, iş yerinde yapılacak tüm periyodik kontrol, bakım ve ölçümler işverenin sorumluluğundadır. İşverenin bu sorumluluğu yerine getirmemesi, hem çalışanların güvenliğini tehlikeye atar hem de yasal yaptırımlarla karşı karşıya kalınmasına neden olabilir.

Periyodik kontrolleri yaptırmamanın cezası nedir?
2025 yılı itibarıyla, iş yerlerinde kullanılan ekipmanlar için gerekli periyodik kontrolleri yaptırmayan işverenlere idari para cezaları uygulanmaktadır. Bu cezalar, iş yerinin tehlike sınıfı ve çalışan sayısına göre farklılık göstermektedir. Amaç, iş sağlığı ve güvenliği kültürünü yaygınlaştırmak ve ihmallerin önüne geçmektir.

1-10 çalışanı olan iş yerlerinde; az tehlikeli sınıfta 18.452 TL, tehlikeli sınıfta 23.065 TL, çok tehlikeli sınıfta ise 27.678 TL idari para cezası uygulanmaktadır. Bu tutarlar, eksik veya hiç yapılmayan periyodik kontrol durumlarında geçerlidir.

10-49 çalışanı bulunan iş yerlerinde ceza tutarları; az tehlikeli sınıf için 18.452 TL, tehlikeli sınıf için 27.678 TL, çok tehlikeli sınıf için 36.904 TL olarak belirlenmiştir. 50 ve üzeri çalışanı olan iş yerlerinde ise; az tehlikeli sınıfta 27.678 TL, tehlikeli sınıfta 36.904 TL, çok tehlikeli sınıfta ise 55.356 TL’ye kadar idari para cezası kesilmektedir.

Periyodik kontrol/muayene süresi nedir? Ne sıklıkla yapılır?
Periyodik kontrol ve muayene süreleri, “İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği” kapsamında belirlenir. Ekipmanın ait olduğu standartta belirtilmiş süreler varsa, kontroller bu sürelerde yapılır. Standart veya imalatçı bilgisi olmayan ekipmanlarda ise iş yerinde yapılan risk değerlendirmesi sonuçlarına göre kontrol aralıkları belirlenir. Ancak bu aralıkların, yönetmelikte belirtilen azami süreleri aşmaması gerekir. Genel olarak periyodik kontrol süresi, istisnalar haricinde 1 yılı geçmemelidir.

Periyodik kontrol sıklığı, ilgili yönetmelik ve standartlarda yer almıyorsa, imalatçının önerdiği aralık ve kriterler esas alınır. İmalatçı tarafından herhangi bir bilgi verilmemişse, ekipmanın bulunduğu ortam şartları, kullanım sıklığı, yaşı, bakım durumu, atmosferik etkiler, geçmiş kaza kayıtları ve önceki kontrollerin sonuçları gibi faktörler göz önünde bulundurularak risk değerlendirmesi yapılır. Bu değerlendirme sonucunda kontrollerin sıklığı gerektiğinde artırılabilir.

İş ekipmanlarının periyodik kontrolleri, imalat yılında yürürlükte olan standartlara göre gerçekleştirilir. Standart yoksa, ilgili ilk yayımlanmış standart esas alınır. Üretici bilgisi, imalat tarihi veya tasarım özellikleri bilinmeyen ekipmanlar için ise işveren tarafından özel bir risk değerlendirmesi yapılmalı veya yaptırılmalıdır. Etiket ve sicil bilgisi olmayan iş ekipmanları, risk değerlendirmesi yapılmadan çalıştırılamaz.